Details

Gepubliceerd: 28 november 2013

Burundi is een apart verhaal; waardoor ik dit verhaal probeer te vertellen vanuit de gebeurtenissen en gedachten van de 4 aanwezige personen: Anton Vos, Dick Gouda, pa en ikzelf.



Anton en Dick zijn al 2 dagen voor ons aanwezig in Burundi door een veranderde vlucht. Heerlijk genoten van het mooie weer, de natuur, de mensen en een grote fles Primus (bier). Daarnaast even geld wisselen bij de bank, waarbij men in acht moet nemen dat er een wisselkoers is: 10.000 Burundese Franc is 5 euro. Best lastig als je een paar duizend euro moet wisselen. Dit houdt namelijk in dat je ongeveer 5 personen aan het werk zet, die met allerlei drukke handbewegingen en telmethodes (handmatig) het geld tellen en samenbinden met stukken touw. 



De rondleiding in de bakkerij zorgt voor een negatief oordeel over de progressie die er is gemaakt in de bakkerij. Hopelijk is pa bij de aankomst positiever gestemd. Dit blijkt ook zo te zijn. Pa ziet direct de mogelijkheden; misschien iets te enthousiast (zit een beetje in pa zijn karakter). De problemen die er namelijk zijn, zijn niet zomaar opgelost. Zoveel personeelsleden dat er bij ons een fabriek van zou kunnen draaien; gebrek aan hygiëne; betonnen wegrottende vloer; overal drempels, hokjes en te schuine afstapjes en het belangrijkste de taalbarrière (een mixtaal van Frans en Kurundi; kortom onverstaanbaar).



Gelukkig was Dick erbij. Hij heeft machines aan de praat gekregen die geen signaal meer gaven; maar veel belangrijker voor de Burundezen was het volgende: 'Dick schiep licht'. Dat houdt in dat hij 2 TL-buizen verving die in het magazijn stonden. Ongelooflijk wat die elektricien uit Nederland allemaal kan.


Hij heeft ook zeer veel reclame gemaakt voor de Elgo in Eethen. De ballonnen vlogen regelmatig de lucht in. Daarnaast zijn ze eindelijk bekend gemaakt met het merk "Miele, er is geen betere"; goede balpennen overigens. 



Zeer opvallend detail is dat de mensen die werken eruitzien als afgetrainde atleten, maar dat de opzichters en 'de mensen die denken dat ze dat zijn' een behoorlijke buik hebben; mooie kleding en een auto.



Zondag was de dag van de kerkdienst. Deze had een nare voorgeschiedenis doordat we door iemand waren verzocht om niet naar deze kerk te gaan, anders zou dat weleens problemen voor ons kunnen opleveren. Door de sfeer en alle bewaking werden we toch wat angstiger, maar onze medekerkganger verzekerde ons dat er niets aan de hand was (dit was op Zondagmorgen). Pa en Dick hadden slecht geslapen en pa zijn angst was dermate groot dat hij in zijn dagboek had geschreven waar we heen zouden gaan, mocht er iets met ons gebeuren. Achteraf smakelijk om gelachen, op dat moment was het heel serieus.



Maandag was de uitpakdag bij het weeshuis. Ontroerend om te zien dat kinderen zo blij zijn met een schrift, tandenborstel en een pen. Er zaten ook enkele naaimachines bij voor de nonnen om kleding te maken voor de kids. Anton pakte een gigantisch cadeau uit: de sjoelbak. Eerst netjes voordoen hoe het moet, maar daar begrepen ze weinig van. Ik had eerder het idee dat ze de stenen met effect in de gaten wilden gooien en anderen pakten de stenen echter al weg voordat ze het einde van de baan bereikten: apart spel dat sjoelen.



Op maandag hebben we bij het weeshuis een grote trampoline geplaatst. Het was duidelijk dat ze nog nooit zoiets hadden gezien. Vergelijk het maar met iemand die probeert hard te lopen op een zeepbaan. Wat voor mij onbekend was is het aantal mensen dat op een trampoline kan: ongeveer 15, maar 20 past ook.



Het leek een soort 'survival of the fittest'. De kleintjes werden volledig omver gebeukt en onder de voet gelopen. Gelukkig was er een dag later de maximaal 4-personen regel.



Het 'survival-verhaal' komt ook voor wanneer we bij de bakkerij en de naastgelegen bouw brood, snoep en kleding uitdelen. Bij een soort vervroegde Sinterklaasactie trappen volwassen mensen kinderen onder de voet omdat ze een snoepje krijgen. Later ging dit gelukkig beter.



De bakkers kregen ook nieuwe werkschoenen; die ze al verdeeld hadden voordat ze naar de maten hadden gekeken. Dit zorgde ervoor dat sommige met gekromde tenen in de schoenen liepen, maar ze hadden tenminste wel schoenen, dat vonden ze zelf het belangrijkste. 



Het was niet alleen maar een lach. De tranen vloeiden ook toen Anton, Dick en pa een pauze namen; de straatkinderen kwamen erbij zitten en gingen op schoot zitten. Anton heeft een klein kind op schoot met afgeraffelde kleding waarvan de moeder op de bouw stenen moet sjouwen en geen aandacht aan het kind kan geven. Anton barst in huilen uit als hij zich afvraagt wat de toekomst voor deze kinderen is; eerlijk gezegd is deze nihil. Het kind op schoot begrijpt er weinig van, maar gaat toch meesnikken. Dick, een man van 67 jaar die toch al het nodige heeft meegemaakt in zijn leven, kan het ook niet drooghouden. Pa heeft deze moelijke momenten ook; een verlangen naar thuis; teleurstelling over de geboekte progressie en ongelijke verdeeldheid in landen als deze. 



Ik ben inmiddels ook volledig ingelicht over de geschiedenis van de gemeente Aalburg. Ik wist al dat pa graag praat over 'den diee van den diee'; Anton en Dick bleken deze eigenschap ook te bezitten. Zeer grappige verhalen zaten er trouwens bij. Daarnaast was de douche elke dag dermate koud dat pa bang was over 'iets dat in de schulp zou blijven zitten'; geen idee wat hij daarmee bedoelde. 



Dinsdag en Woensdag waren voorspoedige dagen in de bakkerij waarbij het steeds beter ging. 



Woensdagmorgen heeft Anton zich nog ontdaan van zijn kleren. Hij voelde zich rijk ten opzichte van de mensen op de bouw en heeft in een impulsieve bui zijn kleren maar weggeven, zodat hij in zijn boksershort naar het huis gegaan. Op Woensdagmiddag hebben we nog heerlijk genoten van een middagje aan het meer met nijlpaarden en een 'bak koffie'. We zaten op het terras en drie personen bestelden koffie. Dit duurde echter behoorlijk lang. Het resultaat mocht er zijn hoor: we kregen namelijk 3 thermoskannen koffie; foutje in de communicatie gok ik.



Conclusie is dat het werk van Kees Schook is voortgezet. De bakkerij draait goed, men weet wat ze moeten doen om vooruit te gaan. Ze hebben meer kennis gekregen van brood en productie. Daarnaast is het weeshuis geholpen zodat er weer brood op de plank ligt voor 50 kinderen voor 1 jaar. Deze reis heeft ons veel geleerd over de benodigdheden en mogelijkheden in Burundi. De bakkerij is klaar voor ons, maar ontwikkelingswerk staat nog in de kinderschoenen.

Ad van Ballegooijen

Details

Gepubliceerd: 18 november 2013

Het vorige verhaal is gestopt op 1 november. Daardoor wil ik het verhaal weer vervolgen op 2 november. Zoals verwacht zijn alle dagen een aparte belevenis, maar om het verhaal leesbaar te houden probeer ik sommige dagen samen te vatten. Momenteel verblijven we in 1 van de armste landen van Afrika; Burundi, maar daarover volgt later meer.

Zaterdag en Zondag (2 en 3 november)

Na het zware reizen hebben we deze dagen gebruikt om te rusten en te relaxen. Inkopen doen op de markt met de motorfiets. Terugweg met de TukTuk voor de boodschappen. Een beetje lezen; met de kinderen voetballen en fantastisch weer. Twee gebeurtenissen die eruit sprongen de eerste 2 dagen waren de irritante verkopers en onze kermende bovenburen.

Zodra we ons appartementencomplex uitstapten werden we aangeklampt door verkopers die geen 'geen geld hadden voor lunch'; 'waarvan de moeder in het ziekenhuis lag' en de belangrijkste slogan was 'yo brother from a different mother'. Soms wordt je boos, maar aan de andere kant is het ook goed te begrijpen; ze hebben ook gewoon niets. Onze gids maakte ons duidelijk dat we niets moesten kopen.

De kermende bovenburen kwamen rond het avonduur het complex binnenlopen. 2 wat oudere Italianen (60 +) met een vrouw die ook hun dochter had kunnen zijn (mits de huidskleur zou matchen). Wij deden er een beetje lacherig over, maar de prestaties van deze oudere mensen bleken van een dusdanig niveau te zijn dat het niet mogelijk was om te gaan slapen. Of ze daadwerkelijk de liefde bedreven wisten we niet, maar herrie hadden ze in ieder geval genoeg.

Maandag 4 november

Deze dag hebben we besteed aan snorkelen en tussen dolfijnen zwemmen. Na een rit van een uur gaan we aan boord van een wat grotere boot. We gaan heerlijk zitten en blijken naast de enige Nederlanders aan boord te zitten; familie van Mersbergen uit Genderen . Heerlijk voor pa ook om weer gewoon even normaal Nederlands te kunnen praten. Heerlijk varen over de Indische Oceaan met 35 graden en een briesje wind. Mooie eilanden en dolfijnen; kortom schitterend. Aangekomen bij een eiland om te gaan snorkelen gebruikt pa zijn 'puffer' voor wat extra lucht. De begeleider schrikt en vraagt of het pa het niet aan zijn hart heeft, want dan mag hij niet mee. Maar pa verzekert hem in een mengelmoes van Engels, Duits en Nederlands ervan dat het helemaal goed komt. Nooit geweten dat snorkelen zo mooi is!!! Een reusachtig aquarium met een mooi landschap. Af en toe dreef ik op het water en realiseerde ik me hoe mooi het is dat ik dit mag meemaken; en samen met pa.

De lunch hebben we genuttigd op Wasini Island. Apart om krab te eten. 's avonds hebben we wat gepoold met Maasai krijgers. Mooi om te zien dat een man van 63 (pa) de winnaar was en daarna verstrengeld raakte in allerlei handdrukken en schouders tegen elkaar.

Dinsdag 5 tot Vrijdag 8 november

Op dinsdag met een glasboot over de oceaan; ontzettend mooi. Bij het ontbijt maakten we echter voor het eerst kennis met de 'brutale apen'. Terwijl wij ons ontbijt klaar maken om buiten te nuttigen blijkt een aap 1 van onze eieren te stelen. Best komisch eigenlijk, want het ei was nog behoorlijk warm. Dat vond de aap blijkbaar ook; want hij moest met het ei jongleren om het vast te kunnen houden.

Bij het ontbijt bleken onze borden een beetje vet te zijn; maar dat kon eigenlijk niet, want pa had de avond ervoor namelijk nog de vaat gedaan. Maar toen ik de olijfolie naast de spoelbak zag staan had ik wel een vermoeden: pa had olijfolie gebruikt om de vaat te doen. Nu begrijp ik ook beter, waarom pa thuis iets minder aandacht had voor het huishouden. Verder alleen maar complimenten voor pa overigens: hij past zich overal aan; is zichzelf altijd; heeft geholpen met het huishouden en wassen.

's Avonds heeft Wilson ons meegenomen naar een Maasai dans waarbij een 10-tal krijgers hard roepen, gek dansen, schudden en gillen. De structuur begrijp ik echter nog steeds niet; heel apart. Maar het bier smaakte goed.

Woensdag en Donderdag hebben we veel regen gehad waardoor we ons vooral hebben vermaakt met lezen, film kijken en koffie drinken. Om toch wat lichaamsbeweging te krijgen zijn we zelf boodschappen gaan doen in het centrum; te voet (ongeveer 5 kilometer). 'Heerlijk eten' gekocht voor de avond. Dit was de eerste keer echt samen op pad, want Wilson (ter herinnering; onze gids) had een bruiloft. De 'kip' was goedkoop, maar het was diepvrieskip, misschien was dat de reden. Bij het bakken bleek het nogal taai te zijn en het eten ervan viel ook niet mee. Wilson kwam later thuis en hij legde uit dat het merk Chicken was, maar dat de inhoud bestond uit ingewanden en overblijfselen. Hmm; dat was de eerste keer dat het eten echt begon te borrelen in onze magen.
Vrijdag ook een rustige dag zonder grote noemenswaardigheden.

Zaterdag 9-11

Wilson is inmiddels weer naar zijn thuis vertrokken en pa en ik besluiten om naar Mombasa te gaan. De reis op zichzelf was het grootste avontuur. Eerst met zijn 2en op 1 motorfiets. Daarna met het openbaar vervoer naar de ferry. In de kleine busje blijken gewoon 20 personen te kunnen; ja oke, de deur past niet dicht en je moet over elkaar heen zitten en hangen, maar verder past het gewoon. De prijs was er ook wel naar; 50 cent voor een ritje van 35 kilometer is goed te doen. Mombasa is een mooie stad waar we achtereenvolgens Fort Jesus; de oude haven; de Spice-markt; textielmarkt en groentehallen hebben bezocht: mooi! Op de veerboot op de terugweg steken per keer ongeveer 2000 mensen te voet over. Opvallend feitje was dat wij de enige blanke personen waren. Een mede passagier besloten we te helpen omdat zijn bagage veel te zwaar was voor 1 persoon. Hij was ons zo dankbaar daarvoor dat hij besloot om ons drinken te geven en onze terugreis te betalen (hij moest dezelfde richting op). Mooi dat spontane hulp zo gewaardeerd werd.

Zondag 10-11

Een rustige dag waarbij de voornaamste feiten bestonden uit een stelende aap; alleen deze keer gewoon uit de keuken terwijl ik koffie aan het zetten ben. Verder in de middag heerlijk gevoetbald op het strand. Pure atleten zijn het; maar gelukkig was ik familie van Robin van Persie. Je snapt direct waar het Afrikaanse voetbal vandaan komt: vliegende tackles; met zijn allen naar voren rennen; mooie schijnbewegingen en passeeracties; vol energie en enthousiasme!

Maandag 11-11

De tocht naar Nairobi. Met een 'luxe touringcar' hebben zijn we 's morgens om half acht naar Nairobi vertrokken. 's Avonds om half negen kwamen we bij ons hotel aan. De buschauffeur vraagt waarom we hebben gekozen voor de plaatsen achterin de bus; wij begrepen het niet, want je had toch lekker veel beenruimte daar. 5 minuten later begrepen we zijn vraag. Als je de leuning niet goed vastpakt zorgt elke hobbel (en dat zijn er heel veel) ervoor dat je ongeveer het dak probeert weg te koppen.

'Onze kennis uit de bus' lijkt heel betrouwbaar en aardig en raadt ons een veilig hotel aan. 's nachts geweerschoten en volop armoede (veiligheid is natuurlijk een ruim begrip; waren we even vergeten).

Dinsdag 12-11

Na een slechte nacht een ontbijtje genuttigd en een stevige ochtendwandeling. In het licht zijn er geen problemen met de veiligheid. 's Avonds gingen we met onze kennis en zijn zus wat eten in haar bar. Verschrikkelijk slechte ervaring! Lekker een biertje en gezellig. Maar we vertrouwden het al niet zo en wilden liever naar het hotel om daar te eten. Het eten was echter al besteld zeiden ze, waardoor we het niet konden maken om weg te gaan. Er kwam 2kg geit op tafel en daar hebben ongeveer 7 man van gegeten. Na het eten vroegen we de rekening en wilden we naar het hotel. De rekening was echter ongeveer 90 euro. We bleken namelijk ook alle drankjes van de rest te moeten betalen evenals hun eten. Jullie zijn toch blank; dan is dat heel normaal. Ik was echt woest op die 'kennis' en peinsde er ook niet over om de rekening te betalen (achteraf misschien roekeloos; maar dit onrecht voelde heel slecht aan). Misschien ook omdat het onze eigen schuld was en dat we niet naar ons voorgevoel hadden geluisterd. Na lang onderhandelen en tussenkomst van Wilson (die gearriveerd was in Nairobi voor zijn terugvlucht naar Nederland) moesten we uiteindelijk 30 euro afrekenen. Een geweldige ervaring over Kenia sloten we zo af met een naar gevoel.

Woensdag 13-11

Avontuur deel 2: Burundi.

Rond 9 uur plaatselijke tijd arriveerden we op het kleine vliegveld in Bujumbura. We worden opgehaald door 2 auto's (waarom?). Voor de duidelijkheid en voor de sponsors. Het geld wat gesponsord is voor de stichting 'Brood voor Weeskinderen' wordt ook echt alleen daarvoor gebruikt. Ons verblijf en uitgaven krijgen wij van stichting Izere. Na Kenia verbazen we ons over de goede, brede wegen en ons verblijf. Een heerlijk huis met een eigen kok en privechauffeur, achter een groot hek (dit schijnt ivm veiligheid heel normaal te zijn).

Hier ontmoeten we ook Anton Vos en Dick Gouda. Die hebben er al 2 dagen Burundi opzitten. Helaas kunnen we nog weinig doen, omdat de container met goederen nog niet is gearriveerd. Ongelooflijk overigens omdat de container al bijna 3 maanden onderweg is. Maar het is Afrika he, dus het zal wel normaal zijn. Gezamenlijk gaan we naar de bakkerij om een eerste indruk te krijgen. We komen aan en wat valt ons allemaal op: de ruimte is groot genoeg; een gigantische bende; machines staan stil; broodblikken door heel de bakkerij en veel te veel personeel. We zijn echter positief; er zijn genoeg mogelijkheden, als ze maar willen luisteren.

's avonds was er een receptie voor ons geregeld om ons te verwelkomen. Wat stoeltjes; toespraken; geitenvlees; bierflessen van 0,72Liter. We snappen er weinig van; vinden het onzin, maar met zijn vieren klikt het goed en hebben we ontzettend gelachen. Sommige stukken van het geitenvlees waren zo taai dat de ratten in het maïsveld ook heerlijk hebben gegeten.

Donderdag 14-11

Nog geen container. Wel een goed ontbijt; heerlijk. Op naar de bakkerij waarbij pa zijn oude beroep weer kan oppakken. In het Engels kon pa zich wel verstaanbaar maken, maar het Frans is gewoonweg geen doen. Hoe heeft de oprichter van het project (de inmiddels overleden Kees Schook) dit toch gedaan. Ontzettend knap! Hij heeft de jongens geleerd om brood te draaien zonder een woord Frans.

Pa is aan het werk en wij lopen wat rond, omdat we nog niet veel kunnen doen. We zetten zo onze vraagtekens bij bepaalde dingen uit de bakkerij. Er loopt veel personeel, maar de helft staat gewoon stil. Er zit geen enkele structuur in. Ik had mijn laptop meegenomen en wilde het internet op het kantoortje gebruiken. De persoon uit dit kantoor blijkt hier gewoon voor de sier te zitten. Er staat namelijk een heel net bureau met een aktetas, een computerscherm en een toetsenbord. Het enige wat ontbrak was de systeemkast.

Mooie gebeurtenis was de reparatie van een bakkerijmachine door Dick Gouda. Na enige tijd sprong de machine weer aan en daaropvolgend sprong een grote rat uit de machine omhoog. Anton slaapt er nog slecht van. Hij heeft namelijk op zijn gemakje met zijn handen in de machine gezeten om het schoon te maken.

In de middag zijn we naar het weeshuis gegaan. Dit deed het wrange gevoel over de bakkerij teniet. Al die lieve kinderen, dolenthousiast met veel te weinig spullen en kleding.

Vrijdag 15-11

De dag dat de container zou komen. 's morgens kregen we al bericht. Anton was 's avonds om half elf thuis. Toen was alles al geregeld. Een te grote container voor de aanwezige toegang lossen valt ook gewoon niet mee. De gevolgen waren dat het maïsveld is omgeploegd door de vrachtwagen en dat er halsbrekende toeren zijn uitgehaald om de container op zijn plaats te krijgen. Als er maar iets was foutgegaan met het tillen van de container hadden we het nieuws gehaald, omdat er 50 doden waren in Burundi.

Zaterdag 16-11

Het uitladen van de container; eindelijk echt werken. Door de ervaringen met de bakkerij kijken we er naar uit om de spullen naar het weeshuis te brengen. We krijgen het idee dat de bakkerij goed is opgestart, maar dat er in de tussengelegen en oncontroleerbare periode een familiebedrijf is ontstaan waarbij ongeveer 10 op de 20 mensen teveel werken. En dat is niet ons doel! Wij willen graag de mensen helpen, maar wel de mensen die het nodig hebben. Daarom is het ontzettend belangrijk dat we er nu zelf zijn, zodat we de accenten en lotsbestemmingen van de stichting wellicht een andere richting kunnen geven. Als je ziet dat sommige personen in de bakkerij amper werken, maar toch mooie kleren hebben en een goede auto in tegenstelling tot de mensen die een huis aan het bouwen zijn naast de bakkerij waarbij zowat iedereen op blote voeten loopt en de vrouwen met stenen op hun hoofd ontzettend zwaar werk verrichten. Echte straatkinderen komen in versleten kleren en zonder schoenen bij de bakkerij kijken en zijn zo verschrikkelijk blij met een snee brood dat je je gewoon schuldig gaat voelen over het welzijn van bepaalde mensen. Ik dacht dat ik sterk genoeg was om nee te zeggen tegen de kinderen, omdat je ze toch niet allemaal kunt helpen: het bekende 'een druppel op een gloeiende plaat'. In de praktijk is het toch echt anders. Stel je voor: 10 kleine kinderen kijken je aan terwijl je buiten in de zon zit met een stuk vers brood in je hand. Kleren kun je het eigenlijk niet noemen, schoenen hebben ze niet en gewassen zijn ze ook niet. Ze vragen niets, maar kijken alleen. Nou dan huilt je hart van binnen; wat lijkt het leven dan toch onrechtvaardig. Je zou ze alles willen geven, maar dat kan niet. Je geeft ze echter een snee brood en ze zijn de koning te rijk. Een snee droog brood en dan rondrennen alsof je de jackpot hebt gewonnen; ik kon het mezelf niet voorstellen, maar het kan!!!!

Zondag 17-11

We hebben een aparte kerkdienst achter de rug. De vrouw van de president zat 5 banken voor ons. De kerkdienst duurde 3,5 uur in een onverstaanbare taal. Gelukkig vol muziek en hartelijkheid, waardoor je niet in slaap kon vallen.

's middags naar het weeshuis om een bal te geven en wat te voetballen. Anton deelt fluitjes uit en gaf de kinderen een fortuin: "de kosten van een dubbeltje geven de voldoening van het weggeven van 10.000 euro". Heerlijk op blote voeten een potje meegevoetbald op een ongelijke ondergrond; maar kinderen blij maken geeft echt heel veel voldoening. Ze lachen, spelen en helpen elkaar; geweldig om te zien.

Het weeshuis staat onder begeleiding van een aantal nonnen, waarbij de lieve 'non overste' een lengte heeft van ongeveer 1,45 meter (een hele lieve kleine vrouw).

We lopen weer naar de auto en beloven om morgen terug te komen. Dick loopt met 2 kleine kindjes hand en hand naar de auto en ik verdenk hem ervan dat hij er enkele in zijn koffer mee naar Nederland wil nemen.

Dit was ook de eerste dag dat pa mijn moeder en thuis zo miste dat ik blij was dat er geen vliegtuig beschikbaar was. Daarom weet ik ook zeker dat pa ontzettend blij gaat zijn als hij ma gaat aantreffen op het vliegveld. Ma; bereidt u maar vast voor: pa gaat heel erg blij zijn!!!!

Pa leest dit pas in Nederland. Daarom kan ik pa bedanken voor de fijne tijd samen! Het was fantastisch en dankbaar om deze mogelijkheid met u te mogen beleven, maar ik denk dat heel goed is dat u weer naar huis, ma en de kinderen/kleinkinderen gaat!!! Soms vind ik het lastig om samen alles te doen en me niet te ergeren of boos te worden, maar grotendeels ben ik ontzettend trots op u!!!!

Ma, geef pa, Anton en Dick een hartelijk welkom op Schiphol. Ze doen hier geweldig werk, zorgen voor een goede sfeer en proberen de juiste keuzes te maken om de projecten de goede kant op te sturen.

Ik probeer snel wat foto's te plaatsen! Inmiddels is het bijna een maand en alles blijkt in Nederland gewoon door te gaan, dus ik blijf ook nog even. Bestemmingen zijn nog onbekend, maar spannend zal het zeker worden.

Ad van Ballegooijen

Details

Gepubliceerd: 06 november 2013

Binnenkort kunt u op deze pagina ons laatste nieuws lezen!